Samen in beweging naar een duurzame toekomst

Uitdagingen van transitie

“Ik noem mezelf geen programmamanager.” zegt Robert Tekke. “Bij een transitie in een vroege fase, zoals circulair, draait het om energie en beweging. Veel is nog onduidelijk en je wil dat samen gaan vormgeven. Je probeert de vernieuwing aan te jagen. Soms organiseer je dat als een project, soms als een proces of een programma en nog vaker als transitie waar doen en leren centraal staat. Ook als we niet zeker weten of het werkt gaan we het doen. En vervolgens ook tijd besteden aan leren en aanpassen.”

Een divers team met één verhaal

In Roberts team is diversiteit belangrijk. “Elk teamlid is uniek, de variatie qua studie en werkervaring is groot, zeker ook in soft skills. We hebben mensen uit het bedrijfsleven, die al jaren bij de overheid werken of een achtergrond hebben in onderzoek, educatie of marketing. Iedereen brengt zijn eigen kwaliteiten en achtergrond mee. Die verschillen helpen ons in de transitie. Dat geeft verschillende perspectieven, ook al kan het soms tot onbegrip leiden.”

”Die diversiteit helpt ons ook in de samenwerking met onze partners. Maar we zijn er nog niet. De circulaire transitie zal alleen slagen als iedereen mee kan doen. Daar zijn we nog lang niet. Die verschillende perspectieven voeden ook het circulaire verhaal. Het gaat om economie én leven en werken binnen de grenzen van onze planeet, én gezond en sociaal.”

In samenwerking met Flatland is er door Robert dan ook gewerkt aan één gedeeld verhaal.

Robert legt uit dat bij circulair vaak de focus ligt op het economisch domein, met veel aandacht voor klassieke innovatie methodieken. Circulair Zuid-Holland vertrekt vanuit het beeld dat het gaat om een circulaire samenleving én dat het een echte transitie is. Het gaat om een wezenlijke andere manier van denken, doen en organiseren die verder gaat dan alleen economie.

Hierbij gebruikt het team de transitieleer. ‘Wij kijken naar de dynamiek in de maatschappij, waar zit de energie bij mensen en netwerken? Naar wat vaak nog onzichtbaar is. Om uit te leggen wie we zijn en wat we doen gebruikt ons team regelmatig ‘praatplaten’. Deze maken het makkelijker te vertellen hoe we werken aan de transitie, zowel binnen als naar buiten. In de loop der tijd hebben we een hoop aanvullende platen ontwikkeld. Zoals een beeld van ons ecosysteem, of de infographic die laat zien welke impact we hebben gemaakt met circulair Zuid-Holland.”

Vroeg in een transitie gaat het over mensen, energie, leiderschap en lef. Het niet weten en dat aanvaarden. Dat is ons vertrekpunt. Daar hebben we ons verhaal op gebouwd.

Bovenstroom en onderstroom

Verandering begint onder de oppervlakte, bij wat we noemen ‘de onderstroom’. Deze omvat dingen die meestal niet expliciet gemaakt worden, niet direct worden uitgesproken zoals overtuigingen, drijfveren, gevoel. Ze zijn onzichtbaar, maar wel voelbaar en van grote invloed. In transities gaat het hierbij vaak over onzekerheid en ongemak maar ook verschillen in gevoel van urgentie. De belangen van nu zijn vaak duidelijk, maar die van de toekomst onzeker. Dat bespreekbaar maken is belangrijk. Door echt te luisteren, nieuwsgierig zijn. De bovenstroom is veel zichtbaarder en omvat harde aspecten als doelen, strategie en procedures.

Robert vervolgt: ”Ik houd wel van vraagstukken waar veel nog niet is ingevuld en waar belangen samen komen die niet direct lijken te passen of onduidelijk zijn.  Zo’n transitie-proces vraagt bewust schakelen tussen de boven- en onderstroom. Soms is
de vraag: ‘Wat betekent dit voor jou? Wat heb jij nodig om mee te doen ondanks alle onzekerheden?’ De andere keer: ‘Welke producten gaan we maken?’ Of  ‘Hoe organiseren we het?’. Mijn rol verschilt. Soms maak ik het scherp, stel ongemakkelijke vragen, soms is mijn rol meedenken of om mensen te verbinden. En bij circulair is er vaak geen blauwdruk, dan gaat het erom samen iets nieuws te creëren.

De keten in beeld

Bij het werken met netwerken beginnen Robert en zijn team altijd met een analyse van het vraagstuk. Maar nog belangrijker  is wat er werkelijk in die netwerken rondom een bepaald thema en vraagstuk gebeurt. ”We gaan op zoek naar de mensen bij wie energie zit, die gemotiveerd zijn en aan de slag willen. Maar we gaan ook luisteren naar degenen die misschien wel willen, maar niet goed weten hoe. Die nog twijfelen. Wat hebben zij nodig? Als we denken dat deze mensen met elkaar verschil kunnen en willen maken brengen we ze bij elkaar en maken die ambities en wensen bespreek- en zichtbaar. Hierbij gebruiken we ook vaak visualisaties. Hierbij kan veel energie vrijkomen. Vooral als ondernemers voelen dat iets in de toekomst een (maatschappelijk) probleem gaat worden, maar ze het zelf niet kunnen oplossen,”

Beleidsmakers vragen ons vaak vanuit welke theorie we werken. Wij gebruiken de principes van de transitieleer en hebben daar een eigen vertaalslag op gemaakt. En die is dan weer gevisualiseerd. Deze visualisaties helpen ons en bieden houvast wanneer dingen complex worden voor ons zelf, maar ook juist om te delen en te bespreken met de partners met wie we samenwerken.

Neem bijvoorbeeld het gebruik van van herbruikbare bekers en maaltijdverpakkingen. Dat is naast gedrag ook een echt logistiek en economisch vraagstuk. ”Dit ongemak wordt gevoeld, maar het kan niet door één organisatie alleen worden opgelost. De hele keten is nodig.” Door het uittekenen van die keten en de krachten die er spelen, kunnen mensen hun rol in het geheel zien. Dan ontstaat er ook een gemeenschappelijk doel, wat bijdraagt aan intrinsieke motivatie.

Als Flatland helpen wij Robert en zijn team bij het het inzichtelijk maken van die verschillende perspectieven en in kaart te brengen waar de energie zit, zowel in de boven- als onderstroom. Visualisaties helpen bij het geven van een compleet beeld, leggen de gelaagdheid bloot en dienen als herkenbaar verslag. “Tekenen structureert complexiteit tijdens gesprekken en geeft houvast en overzicht. Bovendien ziet het er aantrekkelijk uit. Dat trekt mensen erin!” zegt Robert.

Janita's persoonlijke perspectief

”Vanuit Flatland werk ik als Visual Strategist vaak samen met Circulair Zuid-Holland. Ik vind het inspirerend hoe Robert en zijn team de kracht van visualisatie gebruiken om de beweging met betrokkenen te co-creëren. Ze durven anders te zijn. Het is geweldig om deel uit te maken van hun reis, van strategische sessies tot netwerkbijeenkomsten. Dankzij onze langdurige samenwerking zijn we snel ingewerkt en begrijpen we de impact van elke sessie op het grotere geheel. Ik zie veel organisaties worstelen met hoe zij iets complex en onzekers als grote transities aanpakken. Wat mij betreft is Robert met zijn team een voorbeeld van hoe het moet!”

Ben jij transitiemaker, programmamanager of heb je te maken met complexe veranderingen binnen jouw organisatie? Ontdek hoe visueel denken jou kan helpen door contact op te nemen met Janita.