Transitieplan klimaatneutrale infrastructuurprojecten voor Rijkswaterstaat
De uitdaging
Rijkswaterstaat wil in 2030 volledig circulair zijn: geen CO2-uitstoot meer, zo weinig mogelijk primaire grondstoffen en materialen hergebruiken. De focus ligt op de werkterreinen met de meeste klimaatimpact. Om daar te komen zijn ’transitiepaden’ opgesteld voor de vier werkterreinen met de meeste CO2-uitstoot.
Eén daarvan is het Transitiepad Kunstwerken (met kunstwerken bedoelt men bruggen, sluizen, tunnels, viaducten), waar vooral veel te winnen is in de productie en het gebruik van materialen, zoals beton en staal. Een hoop verschillende partijen zijn hierbij betrokken: mede-overheden, kennisinstellingen en marktpartijen. Hoe start je zo’n grote verandering met zoveel stakeholders?
Hoe zag het proces eruit?
De oplossing: een roadmap met meest realistische route naar 2030
We gingen voor een multi-stakeholder aanpak: samen werken aan verandering. Rijkswaterstaat nodigde iedereen uit om mee te denken, en de marktpartijen die enthousiast waren deden mee. Deze voortrekkers en de beste deskundigen vormen zo samen een innovatie-ecosysteem. Hartstikke mooi natuurlijk, maar zelfs als iedereen welwillend is en de noodzaak van verandering voelt en ziet, lijken hele grote lange termijndoelen soms een brug te ver.
Hoe maak je de transitie naar duurzaam ontwerp, aanleg én onderhoud? Van bruggen, sluizen, spooronderdoorgangen, tunnels en wegmeubilair? Met zoveel partijen? Zo’n grote veranderopgave kan voor de betrokkenen zorgen voor verlamming of weerstand, want waar begin je in hemelsnaam? Het is zo groot! Er is overzicht en een stappenplan nodig.


''Dit gemeenschappelijke beeld geeft een goede basis voor het gesprek over hoe we deze toekomst samen kunnen bereiken.''
Gedeelde visie en commitment essentieel
Allereerst is er een gezamenlijke visie nodig. Gedeeld door alle betrokken partijen, met iedereen in de keten: opdrachtgevers, marktpartijen en kennisinstellingen. Dit vraagt om input verzamelen op grote schaal, definiëren van mijlpalen, zien van het overzichtelijke geheel en de verbinding met elkaar, prioriteren van acties én commitment van alle partijen.
In een traject van een aantal maanden en meerdere sessies hebben we gezamenlijk een visie ontwikkeld (een stip op de horizon), de belangrijkste activiteiten en tussenmijlpalen benoemd. Door samen met alle stakeholders alle onderdelen uit te pluizen en te ordenen, ontstaat er duidelijkheid. Daarna plaatsten we de doelen op een tijdlijn. Wie precies wat en wanneer gaat doen, wordt met de roadmap helder en overzichtelijk gemaakt.
De weg naar een circulaire aanpak
Wat die visie is? De meeste CO2-uitstoot wordt veroorzaakt tijdens het transport en productie van materialen. Daarom zijn de meest klimaatneutrale kunstwerken objecten die niet vervangen hoeven te worden. Dat betekent dat deze goed onderhouden moeten worden. En als er wel onderdelen vervangen moeten worden? Een futuristische brug in 2050 wordt volledig onsite gerepareerd, met gestandaardiseerde onderdelen.
Materialenhubs, verspreid door het hele land, slaan onderdelen op en maken nieuwe onderdelen. En een nieuwbouwbrug in de nabije toekomst (zeg: 2030) is ook modulair. Alles komt neer op zo min mogelijk transport en standaardisatie: dat maakt het mogelijk om onderdelen te hergebruiken in nieuwe kunstwerken.
Resultaten
Het resultaat: stip op de horizon en daarna de routekaart
Een duidelijk langetermijndoel geeft duidelijkheid en rust: iedereen weet wat de richting is. Zodra alle partijen weten wat de stip op horizon is (volledig klimaatneutraal in 2030: wat betekent dat?), moet worden afgestemd hoe je daar samen gaat komen. Het is nodig om een langetermijndoel op te breken in behapbare brokken en realistische mijlpalen, zodat mensen stap voor stap dat doel kunnen realiseren.
Kortom, strategische planning is een essentieel onderdeel bij het implementeren van een visie. Een roadmap wordt gebruikt om richting aan te geven en een strategie uit te zetten in de tijd. Een roadmap of routekaart biedt een duidelijk overzicht van alle lange en korte termijn doelstellingen, strategische taken, mijlpalen en afhankelijkheden en helpt om doelen te bereiken. Daarmee maak je het eenvoudiger, begrijpelijk en overzichtelijk.
Gemeenschappelijk beeld geeft richting
De visualisaties zijn hier zeker niet het eindproduct, maar het zijn krachtige tools om met veel mensen een complex onderwerp beet te pakken. Maya Sule, programmamanager kunstwerken Rijkswaterstaat, ziet het opgestelde toekomstbeeld ondertussen ook terug in presentaties van collega-overheden en merkt dat het traject met Flatland veel houvast gebracht heeft.
“De aansprekende visuals van Flatland hebben enorm geholpen bij het opstellen van de roadmap. Het gemeenschappelijke beeld geeft een goede basis voor het gesprek hoe we dit toekomstbeeld samen kunnen bereiken”, vertelt Maya. De roadmap en visualisatie van de stip op de horizon zorgen voor helderheid en richting, zodat iedereen gericht tot actie overgaat.
Weten hoe wij jouw organisatie kunnen helpen bij transitie?
Stuur Michelle een berichtje, zij denkt graag met je mee!
Neem contact opVisual Strategist
